سیاست کج دار و مریز تا کی جواب می دهد؟

جمله «ما اقتصاد و زندگی‌مان را به برجام و مذاکرات هسته‌ای گره نمی‌زنیم» که از ابتدای به قدرت رسیدن و ورود به کاخ ریاست جمهوری، از زبان سیدابراهیم رئیسی و همکارانش شنیده شد؛ اکنون معنای دقیق‌تر و روشن‌تری پیدا کرده است؛ دیگر نه فقط در پایتخت‌های اروپایی و ایالات متحده که در پایتخت‌های عربی نیز کسی منتظر وقوع تحول در مذاکرات و به نتیجه رسیدن آن نیست. تا آنجا که به ایرانیان مربوط می‌شود اگرچه هم‌اکنون هم گاه و بی گاه بر ضرورت حل و فصل مشکلات فی ما بین ایران و غرب تاکید و در میان آنها به برجام و توافق هسته‌ای هم توجه می‌شود؛ اما چه در میان فعالان اقتصادی و چه در میان فعالان سیاسی دیگر شوق و انتظاری برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات وجود ندارد، چنانکه حتی کسانی که تقاضای به ثمر رسیدن مذاکرات هسته‌ای را مطرح می‌کنند امیدی ندارند که این تقاضا مورد عنایت قرار گیرد یا حتی شنیده شود. اما از آن سو، شرایط مناسبات بین‌المللی ایران رفته رفته دشوار و دشوارتر می‌شود؛ عدم پذیرش ایران در FATF و باقی ماندن نام ایران در لیست سیاه آن سازمان بین‌المللی، نگرانی‌هایی در مورد غیرقابل کنترل بودن عملیات مالی در ایران و آلوده بودن فعالیت‌های مالی و پولی کشورمان به فعالیت‌های پول‌شویی و سایر عملیات‌های غیرقانونی به‌وجود آورده است.
این نگرانی‌ها اخیرا بارها تکرار شده و حتی برخی سازمان‌ها و مجموعه‌های بین‌المللی نسبت به آلودگی ایران به عملیات مالی غیرقانونی هشدار داده‌اند. در امتداد هم قرار گرفتن این هشدارها، نگرانی‌هایی درمورد پیشبرد فعالیت‌های هسته‌ای و غنی‌سازی ایران به وجود آورده و طی آن از فعالیت‌های نظامی و غیرصلح‌آمیز هسته‌ای ایران سخن گفته می‌شود، قابل انتظار است که برخی دشمنان ایران مانند اسرائیل به این ادعاهای اثبات نشده دامن بزنند و در جهت افزایش سطح و عمق نگرانی جامعه بین‌المللی تلاش کنند. چنین به نظر می‌آید که از چند سو، ایران مورد تهاجم کشورهای مخالف و قدرت‌های بزرگ قرار گرفته است و مجموعه این تهاجم‌ها و مخالفت‌ها به سوی تحت فشار گذاشتن بیشتر ایران پیش می‌رود. یکی از تظاهرات رفتاری این تهاجم‌ها ممکن است سخت‌تر شدن فعالیت‌های تجاری کشورمان باشد که با اهرم مبارزه با پولشویی توسط ایران انجام می‌شود. عدم قرار گرفتن نام ایران در فهرست کشورهای بدون خطر و جای گرفتن این نام در فهرست سیاه و کشورهای پر ریسک، زمینه تحت فشار قرار گرفتن کشورمان را فراهم ساخته است؛ در این باره هر چند تهران با استفاده از توسعه همکاری‌ای تجاری و اقتصادی، سعی کرده مزاحمت‌های غرب را به حداقل ممکن کاهش دهد، اما هیچ تردیدی نیست که وابستگی سازمان FATF، به سازمان ملل متحد، امکان استفاده از این اهرم بین‌المللی را برای دولت‌های غربی مخالف ایران فراهم آورده است.
در عین حال، اگرچه به صراحت گفته نمی‌شود اما رهبران غربی علاقه دارند که برای کاستن از حجم و سرعت فعالیت‌های هسته‌ای ایران، موضوع احتمال فعال‌سازی مکانیزیم ماشه را مطرح سازند. مجموعه بی‌توجهی‌های ایران به خواست‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای باعث شده تا نارضایتی مکرر به خواست‌های آژانس از نوع و سطح همکاری ایران مطرح شود این تکرار نارضایتی اتفاقا به مسیری خطرناک سوق داده می‌شود. اما در میانه راه، تهران فهمید که چنین روندی نمی‌تواند ادامه داشته باشد و به همین دلیل پس از قهر رافائل گروسی، ایران از مدیر آژانس دعوت و از وی دلجویی کرد. اکنون نیز گفته می شود همکاری ایران با IAEA در حال تعمیق و گسترش است؛ اگرچه ذکر این نکته نیز قابل توجه است که در حال حاضر آژانس بین‌الملی انرژی هسته‌ای از سطح و عمق همکاری های ایران راضی نیست. در مقابل ایران اراده‌اش را بر جلب نظر آژانس استوار کرده است و می‌خواهد با تامین نظر آژانس و تن دادن به نظارت‌های بازرسان این نهاد بین‌المللی، امکان بهانه‌جویی و حرکت به سوی فعال سازی مکانیزیم ماشه را از دولت های اروپایی و ایالت متحده آمریکا بستاند تا کنون این تکنیک موفق بوده و فعال سازی مکانیزیم ماشه که روزی ایالات متحده به طور مصرانه خواهان آن بود را تا آینده ای قابل پیش بینی به تعویق انداخته است. اینکه مکانیزیم و راهبردهایی که ایران در پیش گرفته تا کی جواب خواهد داد و چقدر از منافع کشورمان محافظت خواهد کرد چندان روشن نیست؛ اما قدر مسلم آن است که در حال حاضر این رویکرد توانسته برای ایران زمان بخرد.