ایران و آمریکا؛ تخاصم توام با توافق

هیچ یک از تحلیلگران ایرانی و غیرایرانی توافقی را که میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا رخ داده نشانه مثبتی از حل و فصل پرونده‌های در جریان این دو کشور به حساب نمی‌آورند. در طرف آمریکا، مخالفان جو بایدن و شخصا ترامپ و هوادارانش این توافق را باج دادن به ایران و تشویق این کشور برای افزایش گروگان‌گیری توصیف و از آن انتقاد می‌کنند ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی که در کشورهای دیگر، عمدتا در اروپا و آمریکا ساکن هستند نیز این توافق را نشانه‌ای که موجب ناامید شدن از دولت بایدن گردد به حساب می‌آورند. در ایران هم این توافق، زمینه‌‌ای برای انجام سایر توافقات به حساب نیامده است. در واقع آنچه در این هفته‌ها با اعتمادی کامل میان تهران و واشنگتن پیش برده شده، به عنوان یک توافق موردی و محدود به حساب می‌آید.
مکانیزیم در نظر گرفته شده برای اجرای این توافق نیز بی‌اعتمادی دو طرف به یکدیگر را نشان می‌دهد به جای آزادی زندانیان و مبادله آنها، در گام نخست زندانیان مورد توجه طرف آمریکایی ابتدا به خانه امن منتقل شده‌اند و تا آزادی پول‌های کشورمان نزد کره جنوبی، این حبس خانگی ادامه دارد. وزیر امور خارجه ایالات متحده در این باره توضیح داده است که طی شدن فرایند این توافق و انجام همه بخش‌های آن ممکن است تا شش هفته به طول بینجامد در این صورت روشن است که این کند بودن فرایند و حرکت آهسته آن لزوما به معنای حاکمیت بی‌اعتمادی میان دو طرف و حرکت گام به گام از سوی طرفین توافق است. در عین حال، طرف آمریکایی تاکید می‌کند که قرار نیست پول یاد شده به صورت نقد در اختیار ایران قرار بگیرد، بلکه این پول در حساب‌های مشخصی در بانک قطر نگهداری می‌شود و در تجارت کالاهایی که از سوی واشنگتن مجاز شمرده می‌شود، صرف می‌گردد.
البته این ادعا تا حد زیادی برای مصرف داخلی بیان می‌گردد؛ در هفته‌های اخیر خبر فروش دوربین‌های فوق پیشرفته چهره‌شناسی از سوی شرکت زیمنس به ایران رسانه‌ای شده است، قرار است این دوربین‌ها که برای شناسایی شهروندان به کار می‌رود و مصارف امنیتی _ انتظامی دارد، در اختیار نهادهای ذی‌ربط قرار گیرد. همزمان اعلام شده که زیمنس آلمان، متخصصانی را برای آموزش اپراتورها به ایران اعزام کرده است. زیمنس انجام این معامله را تایید، ولی تصریح کرده که اعزام آموزش دهنده به ایران صحیحی نیست. جدا از اینکه انجام آموزش‌ها و نصب چنین کالاهایی در امتداد فروش قرار دارد و تعهد نصب و راه‌اندازی و آموزش اپراتورها، بخشی از وظایف فروشنده است، این سوال مطرح است که اگر در پرداخت مطالبات ایران از کشورهای دیگر ممنوعیت وجود دارد و کشورهای ذی‌نفع از در اختیار گذاشتن یورو و دلار پرهیز می‌کنند؛ آیا ایران هزینه خرید این دوربین‌ها به وسیله ریال یا روبل پرداخت کرده است؟!
بدیهی است که ادعای آمریکایی‌ها درباره محدود بودن مسیرها و موضوع‌های استفاده از پول‌های واریزی نوعی بلوف برای کاهش حملات مخالفان است. در واقع وقتی پول به حساب قابل برداشت از سوی ایران وازیر شد، دیگر حاکمیتی بر آن وجود ندارد و آمریکایی‌ها نمی‌توانند محدودیت‌هایی ادعایی را بر مصرف آن اعمال کنند. با این اوضاع، به‌ویژه در حالی که گفته می‌شود هیچ برنامه‌ای برای توسعه گفتگوها و شمول آن به مذاکره‌های هسته‌ای و برجام وجود ندارد، گمان نمی‌رود که انجام توافق‌های بزرگ‌تر و پرحجم در دستورکار مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکایی قرار داشته باشد.
البته روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از منابعی که نام آنان را ذکر نمی‌کند، ادعا می کند که شدت تولید اورانیوم غنی شده بالاتر از ۶۰ درصد متوقف شده و حتی میزانی از اورانیوم با غنای بالاتر از ۶۰ درصد نیز کاهش غلظت داده شده است. رسانه‌ها و ناظران آمریکایی و اروپایی از این خبر نتیجه گرفته‌اند که ممکن است توافقات بزرگ‌تر و وسیع‌تری در دستور کار باشد، اما این خبر از سوی مقامات آمریکایی رد شده و ایرانیان نیز درباره آن سکوت کرده‌اند.
هم چنین اگر چه مقامات دیپلمات دو طرف درباره تبادل زندانیان با احتیاط سخن می‌گفتند و اصل مذاکره را تکذیب نمی‌کردند، اما در مورد گفتگوهای هسته‌ای و احیای برجام، هیچ شاهد یا قرینه‌ای برای پیگیری این موضع وجود ندارد. ضمن آن که طرف آمریکایی مطلقا وجود چشم‌اندازی برای آن مذارکرات را رد کرده است و با این وجود اگرچه حصول این توافق و یا توافق‌های مشابه در حوزه گفتگوهای هسته‌ای غیرممکن نیست؛ ولی در حال حاضر امیدواری چندانی درباره انجام و به نتیجه نرسیدن آن وجود ندارد، هر چند که قراین موجود تداوم مذاکره میان و غرب و انجام توافقات خرد و موضوعی را احراز می‌‌کند.