به فریاد خرمای ایران برسید

همزمان با پایان فصل برداشت خرما و آغاز فصل صادراتی این محصول دوباره مساله صادران خرما، نارسایی ها و جایگاه ایران در بازار جهانی خرما مطرح شده است، کارشناسان می گویند که صادرات خرمای ایران به دلیل ضعف برندینگ و بسته‌بندی هم چنان با کمترین ارزش افزوده و سودآوری در حال انجام است. این در حالی است که برخی همسایگان ایران، با خرید خرمای کشورمان، بسته‌بندی و صادرات مجدد آن، جایگاه و منافع خوبی در بازارهای جهانی کسب کرده‌اند. به گونه ای که آوازه خرمای ایرانی در حال فراموشی است.
البته ایران اولین تولیدکننده بهترین نوع خرما در دنیاست، اما جایگاه مناسبی در این زمینه در تجارت جهانی به دست نیاورده است. نارسایی هایی با منشاء تحریم‌ها، ضعف در بسته‌بندی و سورتینگ باعث شده این عقب ماندگی از دنیا شده است. ایران ۱.۳ میلیون تن خرما در سال تولید می‌کند که با صادرات ۲۹۷هزار تن، کشورمان دومین صادرکننده بزرگ خرما در جهان است. اما به لحاظ قیمتی محصول ایران وضع خوبی ندارد چرا که، قیمت متوسط خرمای صادراتی ایران حدود ۸۸سنت به ازای هر کیلوست که قیمت پایین‌تری در مقایسه با کشورهایی مانند تونس، عربستان، فرانسه، هلند و آمریکاست؛ یعنی صادرات بیشتر با ارزآوری کمتر. در گزارشی که اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر ساخته، این گزاره مورد قرار گرفته و گفته شده که صادرات خرمای ایران ارزش افزوده پایینی دارد. در این گزارش تصریح شده که چون خرمای ایران عمدتا فله‌ای و در بسته‌بندی‌های بزرگ ۵تا ۱۰کیلویی به کشورهای دیگر صادر می‌شود، بازارپسند نیست و فرصت انجام فرآوری‌های مختلف این محصول را محدود می‌کند. ناظران این این سبک از فروش خرما را نوعی از خام‌فروشی می دانند که تحت‌تاثیر ناکارآمدی تعاونی‌‎های مرتبط با نخلداران درخصوص مکانیزه شدن عملیات داشت و برداشت خرما پدید آمده است.
البته تحریم ها در محورهای مختلفی تاثیر منفی داشته است؛ چنان که از جمله هزینه حمل‌ونقل را سه‌برابر افزایش داده است و شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقلی تمایلی برای فعالیت در ایران از خود نشان نمی‌دهند؛ هزینه اجاره یک کانتینر برای یک تاجر ایرانی به ۱۲هزار دلار رسیده، در حالی که کشورهای رقیب تجاری حداکثر یک کانتینر را ۴۰۰۰دلار کرایه می‌کنند. از سوی دیگر مدت زمان رسیدن محموله‌ها به کشورهای مقصد برای کشورهای رقیب نصف است، اما صادرکنندگان داخلی برای حل مشکلات ناشی از تحریم‌ها باید زمان زیادی صرف کنند. حجم قابل توجهی از خرمای کشور به صورت فله‌ای به کشورهای مختلف فروخته می‌شود و آن‌ها همین خرما را با بسته‌بندی‌های لوکس و متنوع به دنیا عرضه می‌کنند.
در عین حال عقب ماندگی ایران در استفاده از تکنولوژی روز دنیا افزایش میزان عملکرد ( تن در هکتار ) نخلستان های کشورمان، رتبه ایران به چهارم تنزل پیدا کرده است که ممکن است این تنزل ادامه یابد. هم چنین به دلیل نبود استراتژی توسعه صادرات خرما در کشور، مزیت نسبی و قدرت رقابتی خرمای ایران در بازارهای بین‌المللی روز به روز در حال کاهش است و در بسیاری از موارد خرمای ایران با کیفیت بسیار نازل و گاه به‌صورت فله‌ای بدون و بسته‌بندی و ارزش افزوده مناسب به کشورهای همسایه خصوصا پاکستان و امارات صادر و در این کشورها پس از انجام بسته‌بندی جدید با ارزش افزوده چند برابری و با نشان تجاری کشور خودشان به بازارهای دیگر صادر می شود.
مقامات کشاورزی کشورمان باید به این نکته مهم توجه ویژه کنند که در جهان امروز گاهی کشورهایی که اصلا تولید کننده خرما نیستند مانند فرانسه، انگلیس و هلند وارد کردن این محصول از کشورهای دیگر و فرآوری و بسته‌بندی مناسب، آن را با ارزش افزوده به فروش می رسانند. از این بابت شاید وظیفه دولت در شرایط کنونی، نه توسعه تولید خرما و افزایش نخلستان که تلاش برای کاهش اثر تحریم ها علیه صادرات خرمای کشورمان، توجه افزون تر به صنایع تبدیلی و فراوری خرما، افزایش کیفیت بسته بندی و بازاریابی برای فروش هرچه بهتر و بیشتر خرمای ایرانی باشد.