تلاش برای بقا

سوال قدیمی و تکراری در ایران آن است که در روزهای پایانی سال و برای سال آینده چه چیزی بخریم تا سود کنیم؟ عبارت دقیق تر در این باره آن که از هم اکنون و در روزهای آینده چه چیزی بخریم تا ارزش پولمان همین که هست بماند؟ در واقع به آن چه در اقتصاد ایران و در خرید و فروش حاصل می شود، سود گفته نمی شود. چرا که در فرایند های اقتصادی سود به آن افزایش قیمت گفته می شود که بتوان با میزانی از پول حاصل شده، کالای فروخته شده را خریداری کرد و بخشی هم مازاد آن حاصل شود. این دقیقا با مفهوم ارزش افزوده برابری می کند چرا که وقتی ارزش کالایی در اثر انجام تولید، بازسازی یا خدمات افزایش پیدا می کند دقیقا می توان کالایی با همان مشخصات را خرید و میزانی از پول را هم ذخیره کرد.
به طور مثال وقتی خودرویی نیازمند بازسازی خریداری می شود و بر روی آن تعمیرات انجام می گیرد، حتما قیمت فروش بیشتر از قیمت خرید آن خودرو است و مابه التفاوت این دو قیمت سود نامیده می شود. چرا با بخشی از قیمت فروش خودروی بازسازی شده می توان همان خودروی نیازمند بازسازی را خرید و سود را ذخیره کرد. در این صورت آن افزایش قیمتی که در اثر تورم پدید می آید، سود نامیده نمی شود. چرا که وقتی شما یک خودروی پنجاه میلیونی را اکنون به قیمت ۶۰۰ میلیون تومان می فروشید، آیا با این ششصد میلیون تومان می توانید همان خودرو را بخرید؟ گاهی قیمت ها هر روز یا هر ساعت افزایش پیدا می کند و معمولا اگر همان روز فروش خودرو، بخواهید همان خودرو را بخرید باید به قیمتی بالاتر از ۶۰۰ میلیون تومان بخرید که در این صورت فروش خودروی ۵۰ میلیون تومانی به نرخ ۶۰۰ میلیون تومان، نه فقط حاوی سود نیست بلکه با مکانیزمی که گفته شد زیان پنهان نیز دارد. دقیقا به همین دلیل است که کاهش ارزش پول، کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت ها در اثر تورم، هیچ گاه و از سوی هیچ فعال یا دانشمند اقتصادی سود نامیده نشده است.
در حال حاضر همه چیز تحت تاثیر نرخ ارز قرار دارد و افزایش های غیرقابل مهار نرخ دلار قرار دارد. نگرانی عمده آن است که به نظر می رسد با استمرار شرایط رکود تورمی در اقتصاد کشورمان نوسانات شدید ارزی ادامه‌ خواهد داشت. در این باره افزایش تورم، سیاست‌های پولی نادرست و کاهش قابل توجه نرخ بهره حقیقی، تقاضا برای خرید ارز و مخصوصا دلار را افزایش می دهد. به این ها اضافه می شود تاثیر های سوء و مخرب ناآرامی های سیاسی و اجتماعی کشور که تقاضا برای خروج ارز و حفظ دارایی را به شدت بالا برده است. این امر در بازار طلا هم خودنمایی می کند. در این بازار به دلیل ممنوعیت معاملات ارزی از سوی دولت و برخورد های امنیتی و انتظامی با معامله گران ارز تقاضا در بازار سکه شدت گرفته است و سبب افزایش قابل توجه قیمت سکه نسبت به دلار شده است. معامله گران بازار طلا می گویند به دلیل فقر جامعه و کاهش قدرت خرید مردم، این افزایش تقاضا در ربع و نیم ‌سکه افزون تر بوده و به همین دلیل حباب در این کالاها بیشتر از سایر مصنوع های طلاست.
اکنون برایند تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران به گونه ای پیش می می رود که تمایل مردم و خانواده ها به سرمایه‌گذاری در بازارهایی که ارزش را حفظ می‌کنند به بالاترین حد خود رسیده است. این به آن معنی است که ایرانیان برای بقای سرمایه و دارایی های خود تلاش می کنند و دیگر برای شان کسب سود، به معنای واقعی امکان پذیر نیست. چرا که در حال حاضر خلق ارزش افزوده که به معنای سود واقعی است، در بازار ایران چندان قابل حصول نیست.
اکنون به طور دقیق تر می توان به سوال نخست پاسخ داد؛ در شرایط فعلی و تا چشم اندازی نامعلوم، ایرانیان بیشتر از آن که به فکر دریافت و کسب سود باشند بهتر است برای حفظ ارزش دارایی ها و نقدینگی خود تلاش کنند.