یادداشت؛ نادر کریمی جونی

وزن بخش تعاونی در اقتصاد ایران چقدر است

سالهای طولانی از زمانی که بخش تعاون به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصاد ایران در قانون اساسی جمهوری ایران آورده شد می گذرد. در همان روزها گفته می شد که این بخش اقتصادی از طریق دکتر سامی و برخی ملی گرایان دیگر مانند نظام الدین قهاری به حضرت امام(ره) پیشنهاد شده و از سوی ایشان مورد قبول واقع و به مجلس خبرگان قانون اساسی پیشنهاد شده است. در همان ابتدای تشکیل دولت موقت در ایران اظهار می شد که چون در قانون اساسی سه بخش برای اقتصاد بیان شده هریک از بخش ها باید یک سوم اقتصاد را در اختیار داشته باشند. اما این نظریه به سرعت رد شد چرا که دولت در جایگاه مدیر و حاکمیت اقتصادی نمی توانست سهمی به رسمیت شناخته شده در اقتصاد داشته باشد و تنها باید راهبری اقتصاد را بر عهده می گرفت.

بر روی کاغذ، سهم تعاونی ها از اقتصاد ایران بعدها به ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد ولی هیچ کس توضیح نداد که آیا این سهم قابل تحقق است؟ آیا بخش تعاونی در ایران قابلیت تسخیر و تصرف این سهم را دارد یا نه؟ آیا مبنای عقلی برای این افزایش و تعیین سهم ۵۰ درصدی برای تعاون از اقتصاد ایران وجود دارد یا نه؟ گمان می رود که با کنار گذاشتن بخش دولتی از فعالیت در اقتصاد ایران، کیک اقتصاد میان دو بخش خصوصی و تعاونی تقسیم شده و به همین دلیل به هریک از بخش ها ۵۰ درصد رسیده بود. اما بدیهی بود که این سهم قابل تحقق نیست. بعد ها و در برنامه توسعه چهارم توصیه شد که سهم تعاونی در اقتصاد ایران به ۲۵ درصد برسد که این امر هم میسر نشد. به ویژه در زمان ریاست جمهوری آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، دولت رزمندگان را تشویق به تاسیس تعاونی های صنعتی و تولیدی می کرد و از حضور رزمندگان پیشین در فعالیت های اقتصادی به ویژه در قالب تعاونی استقبال می کرد. اما این تمهید هم برای افزایش میزان حضور تعاونی ها در اقتصاد کشور چندان کارساز نبود، چرا که بسیاری از این تعاونی ها شکست خوردند و نابود شدند. در برنامه های بعدی این سهم توصیه شده که دولت باید به آن دست پیدا می کرد، به ۲۰ درصد تقلیل پیدا کرد و بر روی این رقم ثابت ماند، اما اکنون و پس از گذشت چهل و چهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و استقرار دولت جمهوری اسلامی در ایران، هنوز بخش تعاونی در بهترین حالت نتوانسته بیش از ۶ درصد از اقتصاد کشور را به خود اختصاص دهد.

البته با مجموعه اقداماتی که به ویژه تعاونی های مسکن نهاد ها و ارگان های مختلف انجام داده اند، کلمه تعاونی برای بسیاری از ایرانیان خوشایند نیست و با شنیدن کلمه تعاونی، ایرانی ها یاد پول هایی می افتند که روزی برای خرید خانه، زمین و یا مشارکت در ساخت خانه و … به تعاونی های اداره های خود سپرده اند و در حالی که قرار بود ظرف مدت سه تا پنج سال به خانه و … دست پیدا کنند، بعد از گذشت یک دهه هم به هدف خود نرسیدند و یا پول شان نابود شد و یا پول کم ارزش شده را با زحمت فراوان و بدون دریافت سود، پس گرفتند. دلیل این امر هرچه باشد، چندان مهم نیست چرا که از منظر ایرانی ها بخش تعاونی هیچ وقت، بخش قدرتمند و قابل اتکایی نبوده است.

اما فعالان عرصه تعاون و مروجان این بخش، از این که تعاونی ها توانسته اند با همه ناملایمات به سهم ۶ درصدی از اقتصاد ایران دست پیدا کنند خوشحال هستند، آنان می گویند همین سهم باعث شده تا بخش تعاون ایران در میان نهاد های بین المللی تعاونی ها، بخشی قدرتمند و شایسته توجه به نظر برسد. اگر چنین باشد، آن گاه باید اطمینان داشت که تعیین سهم ۲۰ یا ۲۵ درصدی برای بخش تعاون از اقتصاد ایران، اقدام معقولانه ای نبوده است. چرا که حتی داشتن سهم ۶ درصدی از سوی نهاد ها و مقامات بین المللی تعاونی تحسین می شود و افزون براین رسیدن به سهم ۱۰ درصدی از اقتصاد ایران، برای بسیاری از فعالان عرصه تعاون آرزویی دور از دسترس به نظر می رسد.

پایان پیام./

به این مطلب امتیاز دهید.
تبلیغات