توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از جملاتی است که در یک دهه اخیر از سوی مسیولان بارها شنیده شده است. انفصال جامعه علمی کشور از بدنه صنعت، یکی از دلایل اصلی توسعه‌نیافتگی کشور است.
بسیاری این پرسش را مطرح می‌کنند که کدام نهاد و یا ارگان موظف است که بین جامعه علمی و صنعتی کشور که دو اهرم بالندگی اقتصادی کشور هستند، زبان مشترکی بیافریند؟
برای دریافت پاسخ مناسب، به سراغ دکتر محمدهادی طسوجی آذر، موسس انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان رفتیم که برنامه‌های زیادی برای تعامل بین نخبگان علمی کشور، مسیولان و صنعتگران تدوین کرده است.
وی خزانه‌دار و عضو اصلی انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان و فارغ‌التحصیل رشته صنایع و معادن در گرایش اکتشاف معدن است و در رشته نانوتکنولوژی و گیاهان دارویی تا مقطع دکترا نیز تحصیل کرده است.
طسوجی آذر این افتخار را دارد که شاگرد مستقیم پروفسور عظیم اکبرنژاد، رییس سابق انستیتو پاستور بوده و با نظارت این استاد برجسته، تحقیقات علمی روی بارگذاری نانو سلول‌ها و نانو موتورها را انجام داده است.
همچنین در سال ۲۰۱۰ در مسابقات نخبگان جهان (اینووا) در رشته نانوتکنولوژی برنده مدال طلای جهانی شده و در سال ۲۰۱۱ نیز در مسابقات اختراعات جهانی در کشور کرواسی مدال طلای جهانی را به دست آورده است. ماحصل این مصاحبه را می‌خوانیم.
انگیزه فعالیت‌های صنفی برای جامعه نخبگان چگونه در ذهن شما شکل گرفت؟
خلأ محصولات ایران در بازارهای جهانی، یکی از دغدغه‌های همیشگی بنده بود. با اینکه از توانایی علمی نخبگان کشور آگاه بودم، اما هرگز فعالیت‌های تجاری که با این سطح از توانایی منطبق باشد را در بازار نمی‌دیدم.
با این رویکرد و در راستای منویات مقام معظم رهبری در حوزه ارزآوری غیرنفتی و توسعه صادرات به وسیله فروش محصولات دانش‌بنیان برای کشور، برنامه‌ریزی‌های اقتصادی انجام داده و ایده ایجاد یک بستر جامع اقتصادی در ذهن بنده شکل گرفت.
برای محقق شدن این هدف، بازارسازی و بازاریابی در کشورهای همسایه برای صادرات، خدمات و محصولات ایرانی را دستور کار قراردادیم. برای به انجام رساندن این برنامه همه‌جانبه، نیازمند یک هویت حقوقی بودیم که بستر معرفی ما در سطح بین‌الملل را فراهم کند؛ بنابراین سازمان تجارت بین‌الملل را با مسیولیت محدود، ثبت کردیم که بنده هم‌اکنون مدیریت آن را بر عهده دارم.
در خصوص فرآیند قانونی شدن این سازمان و همچنین چگونگی رفع موانع قانونی آن توضیحاتی ارایه فرمایید.
در ابتدا تاییدیه قانونی وزارت خارجه کشور بریتانیا و نیز، تاییدیه سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن را که پایگاه حکومتی کشور عزیزمان می‌باشد را دریافت کردیم. تاکنون تعداد ۷۰۲ شرکت داخلی ثبت بین‌المللی شده و هویت حقوقی بین‌المللی به دست آورده‌اند.
در حقیقت این اقدام سبب شده که شرکت‌های ایرانی فارغ از فضای تحریم بتوانند محصولات و کالاهای خود را در جهان عرضه کنند. برای اینکه هویت بین‌الملل را در کشورمان هم داشته باشیم، موسسه بین‌المللی ایرسا تدبیر افق را ثبت کردیم که راه مستقیم ارتباطی ما با فعالان اقتصادی داخل ایران است و اهداف ما را در خارج از کشور مدیریت می‌کند.
این ساختارسازی برای تسهیل تجارت بین‌الملل چگونه رقم خورد و آیا این موضوع به تحصیلات علمی شما ارتباط داشت؟
بنده سال‌ها به‌واسطه تحصیلات خود با طیف گسترده‌ای از نخبگان و افراد تحصیل‌کرده ارتباط داشتم. دغدغه مشترک همه ما این بود که محصولات، اختراعات و نوآوری‌های علمی را چگونه تجاری‌سازی و به دنیا عرضه کنیم.
یکی از خلأهای بزرگ این حوزه، نداشتن انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان بود که در همین راستا، به همراه چند تن از دوستان تصمیم گرفتیم تا چنین نهادی را به وجود آوریم؛ در نهایت در پروسه سه ساله و با رفع همه موانع قانونی، مجوز اولین انجمن صنفی شرکت‌های دانش‌بنیان را اخذ کردیم.
در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ اولین مجمع انجمن تشکیل شد و اساس‌نامه انجمن با حضور نماینده محترم وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی شکل گرفت. خوشبختانه در شهریورماه امسال شناسه ملی انجمن را دریافت کنیم.
روزگاری ایران در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان پیشرو بود، اما در یک برهه از زمان، از این دوران طلایی فاصله گرفتیم. به یاد داشته باشیم که مثال شرکت‌های دانش‌بنیان، مثل ساعت شنی است. افراد در یک پالایه سخت و سنگین وارد مجموعه می‌شوند، اما تولیدات علمی این مجموعه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان نقطه‌ای بود که این خلأ تکراری را در تاریخ شرکت‌های دانش‌بنیان به سامان برساند.
درباره فعالیت‌های انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان در مدت اخیر گزارشی ارایه بفرمایید.
امسال اولین همایش دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان را با همکاری وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی در سالن تلاش برگزار کردیم. در این همایش شرکت‌های دانش‌بنیان حضور پیدا کرده و تعاملات علمی خوبی بین مجموعه‌ها برقرار شد.
در این مدت تمام تلاش ما شناسایی و مرتفع کردن موانع پیشرفت شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است. توسعه صادرات، یکی از دغدغه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان است، ولی باید مراحل قانونی آن را شناخت و مرحله‌به‌مرحله رفع کرد.
در ابتدا داشتن هویت قانونی بین‌الملل یکی از اصول اصلی صادرات است. مرحله بعدی اخذ شناسه قانونی برای معرفی کردن محصول در سراسر دنیا است. خام فروشی و نداشتن هویت قانونی محصولات ایرانی در دنیا، راه سوءاستفاده رقبا از این ضعف را فراهم کرده است.
متاسفانه مشاهده می‌کنیم که محصول ایرانی با مبلغ کم خریداری و با برچسب کشور دیگر در بازار عرضه می‌شود. تلاش مجموعه ما حل این موانع است که در مسیر شرکت‌های دانش بنیان وجود دارد که تاکنون با استقبال خوبی از سوی جامعه نخبگان روبه‌رو شده‌ایم.
راز موفقیت و استقبال از فعالیت‌های انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان چیست و اینکه در شرایط فعلی شرکت‌های دانش‌بنیان با چه موانعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؟
تمام تلاش ما بر این است که همه موانع را به‌طور قانونی از سر راهمان برداریم که این نکته راه پیشبرد اهداف ما در این مدت بوده است. در حال حاضر وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان چندان جالب نیست. این شرکت‌ها دو وجه دارند؛ یکی فعالیت‌های علمی و دیگری فعالیت‌های تجاری که مانند دو بال یک پرنده هستند.
در این میان حمایت‌های کافی وجود ندارد و باکمال تأسف حمایت‌ها در حد حرف و شعار است. به عنوان مثال، اذعان دارند که به شرکت‌های دانش‌بنیان معافیت‌های مالیاتی اعطاء شده، در حالی که این شرکت‌ها هنوز نمی‌توانند محصولات خود را صادر کنند و یا به فروش برسانند.
متاسفانه کشور ما در حالی مالیات صادراتی از تولیدکنندگان می‌گیرید که در همه جای دنیا، مشوق‌های صادراتی برای تولیدکنندگان در نظر گرفته می شود. علاوه بر این، در شرکت‌های دانش‌بنیان هنوز به تعریف مشترک از کارکرد محصول دانش‌بنیان نرسیدیم.
گاهی می‌بینم که برخی از کارشناسان که محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان را دیده‌اند، می‌گویند که این محصول پیچیدگی ندارد، این در حالی است که اساسا فلسفه محصولات کارآمد علمی، رفع پیچیدگی ساختاری است.
با این وصف آیا شرکت‌ها رغبتی به دانش‌بنیان شدن دارند؟
این تمایل با سطح بالایی دیده می‌شود. هر محصولی که در دنیا با برچسب دانش‌بنیان به بازار عرضه شود، با استقبال خوبی در بازار روبه‌رو شده و زودتر مورد قبول واقع می‌شود. پشتوانه علمی تولیدات دانش‌بنیان برگ برنده آن‌ها در بازارهای جهانی به شمار می‌آید.
این قانون در کل دنیا صادق است، اما موانعی مثل بروکراسی اداری پیچیده در کشور وجود دارد که مجموعه‌ها را برای حرکت به سمت ناامیدی و بی‌انگیزگی هدایت می‌کند. خوشبختانه ما توانسته‌ایم با ایفای نقش واسط بین شرکت‌های دانش‌بنیان و دستگاه‌های مربوطه، به بازتعریف مجدد مفاهیم دست بزنیم. در واقع توانستیم در مسیر قانونی برای این مجموعه‌ها مطالبه‌گری کرده و صدای آن‌ها باشیم.
به چند مورد از مزیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در صادرات اشاره بفرمایید.
طبیعتا هر کالایی برای ورود به بازارهای صادراتی باید از مزیت‌های رقابتی برخورد باشد و استاندارهایی را کسب کند. مثلا کالایی که فقط استاندار ایران را دارد، در مقابل کالایی قرار دارد که هم استاندارد ایران را داشته و هم گواهی ایزو دارد. از سوی دیگر، کالاهایی داریم که علاوه بر این مزیت‌های معمول، دانش‌بنیان نیز است. مسلما مشتری در همه دنیا کالایی با مزیت بالاتر را انتخاب می‌کند.
تاکنون انجمن صنفی کارفرمایی شرکت‌های دانش‌بنیان تا چه میزان به اهداف خود نزدیک شده است؟
ما اهداف فراوانی را در نظر داریم. در گام اول، شروع به بازسازی زیرساخت‌ها کردیم. جلساتی با کارشناسان اداره مالکیت‌های معنوی، معاونت علمی نهاد ریاست جمهوری، وزارت کار و وزارت کشور برگزار کردیم.
خوشبختانه همه این دوستان به ما قول همکاری مساعد دادند؛ بر همین اساس رفع موانع اولیه‌ای مثل ایجاد هویت قانونی، رفع چالش تعریف نوآوری برای کارشناسان، تقویت ارتباط صنعت و نوآوری نیز بخشی از فعالیت‌های ما بوده که تاکنون با جدیت پیگیری شده است.
از طرفی، موفق شدیم که زبان علمی نخبگان را به زبان فنی صنعتگران نزدیک کنیم، چراکه این دو نگاه همیشه با یکدیگر به مناقشاتی برخورده‌اند. در راستای حل این مشکلات و ایجاد تفاهم، دیدارهایی بین نخبگان و صنعتگران کشور برگزار کردیم.
همچنین با دکتر بنی‌هاشمی، رییس خانه صنعتگران جلسه‌ای برگزار کردیم و تفاهم‌نامه‌ای بین انجمن صنفی کارفرمایی و مجموعه توانمند خانه صنعتکاران منعقد شد. در مجموع، اگر حمایت‌های لازم تداوم پیدا کند، چشم‌انداز روشنی در انتظار شرکت‌های دانش‌بنیان است.
برگرفته از ماهنامه شماره ۸۹ دنیای سرمایه گذاری
پایگاه خبری دنیای سرمایه گذاری آنلاین
