lصاحبه اخیر رافایل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای درباره سطح همکاری ها و مناسبات با جمهوری اسلامی ایران به وضوح نشان داد که این نهاد حدود همکاری ها و محدودیت هایی که تهران برای نظارت های IAEA وضع کرده را پذیرفته و چاره ای جز تمکین به آن را ندارد. گروسی در این کنفرانس خبری تصریح میکند که اگرچه دوربین های جدیدی در تاسیسات هسته ای ایران نصب شده، دوربین های پیشین هم چنان فعال است و ممکن است در آینده هم برخی دوربین های دیگر نصب شود، اما اطلاعات و تصاویر این دوربین ها به دست آژانس نمی رسد و فقط در حافظه آنها ذخیره میشود و با پایان حجم حافظه، حافظه های حاوی اطلاعات نیز در ایران نگهداری می شود. در واقع و همان طور که گروسی هم تایید می کند آژانس محدودیت های اعمال شده علیه نظارت های آژانس را پذیرفته و منتظر است تا تکلیف توافق هسته ای و تحریم های اعمال شده علیه ایران روشن شود تا روند متعارف نظارت های فنی آژانس برابر آن چه در برجام آمده است ادامه پیدا کند اما خود مدیرکل آژانس هم به حصول این توافق و برقراری مجدد نظارت های آنلاین چندان امیدوار نیست. از این روست که تصریح می کند نظارت های آژانس نه فقط باعث افزایش اطلاعات این نهاد بین المللی در مورد فعالیت های هسته ای ایران نشده بلکه قرار نیست این آگاهی افزایش پیدا کند. به همین دلیل آژانس در موقعیتی نیست که بتواند صلح آمیز یا غیرصلح آمیز بودن فعالیت ها و اهداف فعالیت های هسته ای ایران را احراز کند.
در طرف مقابل؛ هرچند غربی ها با تبلیغات فراوان از قدم های هسته ای ایران در اجرای غنی سازی های ۶۰ درصد و بیشتر ابراز نگرانی می کنند اما کشورهای غربی و مشخصا آلمان، فرانسه و انگلستان که به تروئیکای غربی مشهورند، خاصیت بسیج گنندگی خود علیه ایران را از دست داده اند و به همین دلیل این بار و در نشست فصلی شورای حکام امکان صدور قطع نامه علیه فعالیت های هسته ای کشورمان از سوی این شورا میسر نشده و تروئیکای اروپایی مجبور شد خود در این باره برای ابراز نگرانی هایش بیانیه صادر کند. روشن است که این گونه بیانیه ها کارکرد و تاثیر قطعنامه های شورای حکام را نخواهد داشت.
در کنفرانس خبری اخیر خود، رافائل گروسی بارها در مورد به بن رسیدن نظارت های آژانس بر برنامه هسته ای ایران سخن گفت و تلویحا از کشورهای طرف مذاکره خواست تا هرچه زودتر در این باره به توافق برسند. اما همان طور که پیش از این هم نشان داده، ایران عجله و شاید تمایلی برای شروع و حصول نتیجه در مذاکرات ندارد؛ ایران فعالیت های غنی سازی و ساخت سانتریفوژ های نسل های پیشرفته با سرعت به پیش می برد و گمان این است که در مدت کوتاهی دانشمندان ایرانی می تواند به غنی سازی های بالاتر از ۹۰ درصد هم دست یابند. همان طور که این دانشمندان توانستند به تولید اورانیوم فلزی هم دست پیدا کنند. اما هیچ یک اقدامات اعلام شده ایران به گونه ای نیست که بتواند آژانس را وادار کند که در برابر برنامه ها و اقدامات هسته ای ایران، غیرصلح آمیز بودن این برنامه ها را اعلام کند. البته ایران هم شرایط و حساسیت های موجود را درک می کند و گاهی قدم هایی برمی دارد که از نگرانی ها بکاهد. مانند کاهش ذخایر اورانیوم با غنای بیش از ۶۰ درصد و یا این که علی رغم توانایی، تهران مایل به تولید اورانیوم با غنای بیش از ۶۰ درصد نیست. از این بابت شاید در این باره که مقامات ایرانی هیچ وقت برای تولید اورانیوم با غلطت ۸۰ یا ۹۰ درصد اقدام نخواهند کرد، اطمینان وجود داشته باشد.
در همین حال، لحن دستوری ایلات متحده برای توقف برنامه های هسته ای ایران و بازگرداندن این برنامه ها به پیش از توافق برجام، آرزویی که دونالد ترامپ در سر می پرورانید، اکنون به خواهش برای توقف در نقطه فعلی ویا کاهش سرعت پیشرفت این برنامه ها تبدیل شده است. لفاظی های بایدن و بلینکن در این باره که ایران با قدرت نظامی هسته ای قابل پذیرش نیست، اکنون و در مذاکرات غیر رسمی به خواهش واشنگتن برای کاهش سرعت پیشرفت ایران در برنامه های هسته ای اش تبدیل شده است. در واقع ناتوانی آمریکا در برابر اقدامات ماجراجویانه کره شمالی، برای ایران تجربه خوبی است که نشان می دهد هر تصمیمی که در اروپا و آمریکا اتخاذ شود، لازم الاجرا نیست.
اکنون موضوع انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و رقابت هایی که میان افراد برای تصاحب این کرسی وجود دارد، مقداری بر پیچیدگی های موضوع مقابله یا توافق بر سر فعالیت های هسته ای ایران افزوده است. به ویژه آن که تلاش های زیادی در دست انجام است که بایدن و ترامپ به عنوان دو چهره اصلی، از امکان شرکت در رقابت های مذکور محروم شوند. در این صورت شاید راهبران سیاسی ایالات متحده تصمیم گرفته اند تا افراد جدید و جوان تری سکان هدایت کشور را در دست گیرند. بر این پایه شاید تا مشخص شدن رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، اوضاع فعالیت های هسته ای و مناسبات ایران و غرب همین باشد که اکنون هست.
